Medycyna

Stwardnienie Rozsiane
- informacje dla chorych

  1. Jakie są pierwsze objawy choroby.
  2. Inne objawy Stwardnienia Rozsianego.
  3. Emocje, stres i wysiłek fizyczny.
  4. Nie tylko dieta ale i pogoda
  5. Postać móżdzkowa SM
Pierwsze objawy stwardnienia rozsianego są wynikiem demielizacji, czyli pozbawienia aksonów osłonek z mieliny. Prowadzi to do zwolnienia lub zablokowania ich przewodnictwa nerwowego. Wskutek tego pojawić się mogą m.in.:
  1. niedowłady sterowania ruchami,
  2. zaburzenia czucia,
  3. oraz zaburzenia widzenia (tj. podwójne widzenie, spadek ostrości widzenia "jak przez mgłę" utratę widzenia kolorów<./li>
Mogą się też pojawiać różnorakie zaburzenia czucia o zmiennym, drętwienie, bóle w różnych okolicach ciała, swędzenie, kłucie skóry.

  1. Co oznacza ustępowanie objawów choroby w jej wczesnym okresie?
    Ustępowanie objawów chorobowych we wczesnym okresie jest wynikiem cofania się obrzęku, który został spowodowany poprzez proces zapalny wywołany reakcją immunologiczną.
  2. Konsekwencją narastającego procesu destrukcji jest uszkodzenie aksonu, i powstanie tzw. blizny glejowej. Prowadzi to do trwałych zaburzeń neurologicznych i jest charakterystyczne dla przewlekłej fazy choroby. Nie jest to jednak regułą - bowiem wyraźne uszkodzenie aksonów może się dokonać w czasie gwałtownych zaostrzeń, już we wstępnej fazie choroby, za co odpowiedzi alne są mediatory reakcji immunologicznej, głównie cytokiny i enzymy proteolityczne, jak również tlenek azotu.
  3. Uszkodzenie aksonu może być też wynikiem bezpośredniego ataku własnego układu immunologicznego, tzw. autoagresji, której przyczyny nie są do końca znane. Przeciwciała skierowane wprost przeciw konstrukcji komórki aksonu stwierdzono zarówno we krwi, jak tez w płynie rdzeniowo-mózgowym chorych na SM. (Podobne zjawiska mają miejsce w innych chorobach powodujących destrukcję komórek nerwowych, w stwardnieniu bocznym, zanikowym i chorobie Alzheimera). Choć nie ustalono jeszcze bezpośredniego związku pomiędzy destrukcją włókien nerwowych a stężeniem tych przeciwciał - to jednak potwierdza to szereg markerów i wyniki badań przy pomocy rezonansu magnetycznego.
  4. Co powoduje, że komórki układu immunogicznego stają się zdezorientowane i wysyłają fałszywe sygnały? Dlaczego układ odpornościowy pracuje nieprawidłowo?
    Według stanu dzisiejszej wiedzy medycznej brak jest jednoznacznej odpowiedzi. Uważa się, układ immunologiczny ulega samodestrukcji w wyniku działania nieustalonych dotychczas czynników środowiskowych u osób z predyspozycjami genetycznymi. Często pierwsze objawy choroby występują w następstwie infekcji (przeziębienia). Infekcje przyśpieszają też postępy choroby,
  5. Przedmiotem intensywnych badań jest hipoteza o infekcyjnej inicjacji zmian zapalnych w SM.
    Stwierdzono np., że w wyniku zakażenia wirusem Herpes simplex typu B mogą powstać pewne zmiany w tzw. ośrodkowym układzie nerwowym (mózg, rdzeń kręgowy) zbliżone do stwierdzanych w stwardnieniu rozsianym. Również w komórkach nerwowych niektórych pacjentów stwierdzono obecność tego wirusa. Natomiast w płynie mózgowo-rdzeniowym stwierdzono obecność DNA bakterii Chlamydia pneumoniae. Te spostrzeżenia są wyjaśniane i być może rzucą nowe światło na mechanizm choroby.

  1. Jednym z najważniejszych objawów niezborności jest tzw. dysmetria.
    Można to zjawisko zdefiniować jako brak właściwej miary w ruchach. Najlepiej to przedstawić na przykładzie - osoba chora biorąc kruchą porcelanową szklankę może ją zmiażdżyć oraz nie potrafi chwycić kubka z herbatą. Uszkodzenie półkul móżdżku wywołuje bowiem zaburzenia złożonych ruchów kończyn górnych i dolnych oraz brak harmonijnej współpracy różnych grup mięśniowych. W efekcie dochodzi do zaburzeń koordynacji ruchów. Mogą one w związku z tym wykonywane ze zbyt dużą siłą (hipermetria) lub zbyt małą (hipometria).
    Również sam ruch może być wykonywany w sposób nieprawidłowy. Dochodzi do rozdzielenia fazy ruchu na części, które mogą mieć różną szybkość. Co więcej poszczególne narządy ruchu i wspomagające je funkcje organizmu nie są powiązane ze sobą harmonijną współpracą. Określa się to mianem asynergii.
    1. Jedną z najprostszych metod potwierdzenia, że zakłócenia ruchów są wywołane chorobliwymi zmianami w móżdżku (nota bene wykonywanych w codziennym badaniu neurologicznym) - jest tzw. "próba palec-nos". Pacjent wykonuje to początkowo przy otwartych, a potem zamkniętych oczach. Chory próbuje trafić palcem do nosa - problemy z tym (np. duże drżenie ręki lub nietrafienie do nosa) sugerują uszkodzenie móżdżku.
    2. Innym objawem niezborności ruchów spowodowanych uszkodzeniem móżdżku jest tzw. adiadochokineza.
      Tym terminem określa się niemożność wykonywania naprzemiennych ruchów ręki. Badanie zaawansowania zakłócenia ruchów przeprowadza się w ten sposób, że prosi się chorego, aby wykonywał ruchy przypominające wkręcania żarówki lub pisanie na klawiaturze komputera. W takcie wykonywania ruchów dowolnych dochodzi do drżenia (zwanego "'zamiarowym"), jakiego nie ma.
    3. Bardzo ważnym objawem SM jest oczopląs.
      Chory nie jest w stanie utrzymać gałek ocznych w pozycji nieruchomej, zwłaszcza podczas patrzenia w bok. Zjawisko może się nasilać w trakcie patrzenia w kierunku uszkodzonej półkuli móżdżku.
    4. Innym stosowanym w neurologii badaniem jest test głosowy - wykrywający tzw. mowę "skandowaną".
      Ci, który uczyli się łaciny wiedzą, że taka mowa polega na oddzielnym wymawianiu każdej sylaby słowa i kładzenie przy tym odpowiedniego akcentu głosowego. Można to opisać dość obrazowo jako deklamowanie łacińskich wierszy. Taka mowa jest powolna i zamazana. Odnosi się wrażenie, że jest "wybuchowa". Napięcie mięśni jest obniżone.
    5. Bardzo charakterystycznym objawem móżdżkowej postaci SM jest chód chorego na "szerokiej podstawie".
      Chory stawia szeroko nogi, w ten sposób ułatwia sobie utrzymanie równowagi. Przypomina to chód marynarza. Chory może padać w związku z tym na boki lub do tyłu. Odnosi się wrażenie, że tułów nie nadążą za kończynami dolnymi. Chory może również chwiać się w pozycji stojącej.

    Powyżej opisane objawy mogą wystąpić w przebiegu stwardnienia rozsianego. Zwykle w takich przypadkach dominują jednak nudności i wymioty. Do pełnego obrazu choroby dołącza się również uszkodzenie nerwów czaszkowych odpowiedzialnych za ruchy gałek ocznych. Zapalenie nerwu wzrokowego prowadzi bowiem do zaburzeń ostrości wzroku.

    Kontrolowanie przebiegu SM przez chorego, a zwłaszcza przez jego rodzinę i opiekunów wymaga dużej uwagi i czujności. Każde zaostrzenie (rzut) choroby może bowiem prowadzić do nakładania się kolejnych objawów i pogorszenia stanu ogólnego. Osoby chore na SM powinni być w takiej chwili hospitalizowani. Podaje się im wtedy sterydy w celu ograniczenia progresji choroby. Jednak najlepsze rezultaty można osiągnąć stosując betaseron 1 beta. Jedynie stosowanie tego preparatu może spowolnić lub wręcz zahamować postęp stwardnienia rozsianego.

Jednym z ważniejszych czynników mogących wywołać zaostrzenie choroby jest stres emocjonalny. Młodzi mężczyźni w wieku poborowym mogą się zastanawiać, jak stwardnienie rozsiane ma się do służby wojskowej. (W badaniach przeprowadzonych w Szwajcarii wykazano np. że występowanie SM wśród żołnierzy nie jest znamiennie wyższe.). Nie ulega jednak wątpliwości, że choroba jest przeciwwskazaniem do tego rodzaju służby. Częsty w tej służbie stres i wysiłek fizyczny są czynnikami nasilającymi chorobę.

Najbardziej obrazowo wpływ wysiłku fizycznego na chorych na SM można opisać na przykładzie dwóch chorych - pierwszy z nich grając w badmintona w miarę wysiłku zaczynał słabiej widzieć, aż do tego stopnia, że nie zauważał lotki; drugi podczas wchodzenia po stopniach do biblioteki tak się męczył, że nie mógł czytać książek w czytelni ze względu na osłabienie ostrości wzroku. Podobnie mogą działać zabiegi operacyjne, zwłaszcza neurochirurgiczne oraz urazy. Chorym przyjmującym alkohol okazjonalnie i w małych ilościach nic nie powinno się stać. Oczywiście jego nadużywanie, - jaki i u ludzi zdrowych, może wywołać nieodwracalne szkody. Palenie tytoniu, zwłaszcza w zapaleniu nerwu wzrokowego jest bezwzględnie przeciwwskazane. Podobnie narkotyki. Chorzy mogą uprawiać sporty rekreacyjne (ale nie wyczynowe) oraz swobodnie podróżować.

Jak wcześniej zauważyliśmy, stwardnienie rozsiane może mieć przewlekły przebieg, w którym objawy neurologiczne się nie pogłębiają. Jednak pod wpływem niektórych bodźców zewnętrznych może dojść do zaostrzenia choroby i tzw. rzutu. Czynniki te wpływają na regulację układu nerwowego, hormonalnego i odpornościowego.

Jednym z ważniejszych czynników mogących spowodować zaostrzenie choroby jest pogoda. Rzut, tj. kolejny atak choroby ma zwykle nieco łagodniejsze nasilenie, jeśli występuje u chorych w momencie wyższej temperatury powietrza oraz dużego nasłonecznienia. Natomiast zauważono, że wzrost opadów oraz stopień wilgotności powietrza częściej wywołuje rzuty choroby o nieco gorszym przebiegu.

Niestety prawie każdy chory na stwardnienie rozsiane niejednokrotnie przekonał się, że zaostrzenie choroby związane jest najczęściej z toczącym się zakażeniem: zapaleniem miazgi zębów, gardła, dróg oddechowych, pęcherza moczowego, zatok przynosowych czy nawet migdałków. Dieta wysokoenergetyczna, czyli bogata w tłuszcze i cukry, może również wywołać nasilenie dolegliwości. Ważnym również czynnikiem są szczepienia ochronne stosowane głównie u dzieci oraz nastolatków. Musimy pamiętać, że szczepienie osoby chorej na stwardnienie rozsiane może wywołać zaostrzenie choroby. Z jednym ważnym wyjątkiem - otóż powszechnie stosowane szczepienie przeciw grypie nie są przeciwwskazane. Osoby chore powinny być profilaktycznie szczepione, aby zapobiegać wystąpieniu grypy oraz pośrednio wystąpieniu rzutu SM, jako komplikacji pogrypowej.

Jak już zauważyliśmy, zmiany temperatury mogą wpływać na przebieg kliniczny choroby. Z jednej strony zwykłe przemoczenie nóg, a z drugiej przegrzanie - solarium sauna mogą być powodem zgłaszania się chorych do neurologa.

Stwardnienie rozsiane jest przewlekłą chorobą związaną z uszkodzeniem osłonek mielinowych włókien nerwowych. Mielina jest substancją ochraniającą delikatne włókna nerwowe od zewnątrz, w pewnej analogii do tego jak izolacja osłania kabel elektryczny. Ma ona budowę spiralno-warstwową złożoną głównie z tłuszczów i białek. Jeżeli osłonka ta zostanie z jakichś przyczyn zniszczona, to impuls nerwowy nie przebiega z właściwą szybkością, ruchy rąk czy nóg przestają być równie precyzyjne jak dawniej lub też występują inne dolegliwości. Niekiedy jednak przyczyną spowolnienia ruchów, braku ich precyzji i siły może być uszkodzenie struktur niewielkiej części mózgu - zwanej móżdżkiem. Mówimy wówczas o móżdżkowej postaci stwardnienia rozsianego.

Móżdżek znajduje się w tylnej jamie czaszki, jest częścią mózgu. Składa się z dwóch półkul oraz części środkowej tzw. robaka. Pozostaje w ścisłym fizjologicznym kontakcie z korą i rdzeniem mózgu, a także układem przedsionkowym odpowiedzialnym za zachowanie równowagi.

Informacje

Ostatnia aktualizacja: 

Zgodność:
Valid HTML 4.01!  Poprawny CSS!

Katalog Jarmi

nKatalog stron